Vrouwen in de maatschappij
Toen de engelen de geboorte van Masjiach, Yeshua de Messias, aankondigden, riepen ze uit: “Vrede op aarde voor mensen van goede wil” (Lukas 2:14). Ze waren zeker niet van plan vrouwen uit te sluiten! En toch hebben vrouwen gedurende het grootste deel van de geschiedenis een twijfelachtige positie in de samenleving gehad. In de oudheid werden vrouwen bijna of geheel als bezit beschouwd – eerst van hun vaders, vervolgens van hun echtgenoten, en wanneer ze gescheiden of weduwe waren, werden ze verzorgd door hun zonen. Het kwam zelden voor, dat een vrouw onafhankelijk was. In de loop van de tijd verbeterde de positie van vrouwen enigszins. Maar alleen in de afgelopen 100 jaar hadden vrouwen het recht om te stemmen, beroepen uit te oefenen die traditioneel door mannen werden uitgevoerd of zelfs om sigaretten te roken.
Respect en mededogen van Yeshua voor vrouwen
Onze generatie heeft veel vooruitgang geboekt, maar er zijn nog steeds problemen. Zoals een advertentie voor vrouwensigaretten trompetterde: “Je komt van ver, schat, om uit te komen waar je bent beland.” Dus als we het hebben over de behandeling van vrouwen in de Bijbel, moeten we niet vergeten dat bijbelse tijden geen moderne tijden zijn. De maatschappij was anders. Bijbelse wetten over vrouwen kunnen tegenwoordig hard of ongevoelig lijken, maar de Tora was vooruitstrevend en respectvol en beschermde vrouwen in vergelijking met andere samenlevingen in die tijd. In de evangeliën behandelde Yeshua vrouwen met respect en mededogen. In dit artikel zal ik voorbeelden van hoe Yeshua met vrouwen omging, vergeleken met het normale gedrag van die tijd.
Zo min mogelijk spreken met vrouwen
Misschien is praten de meest elementaire vorm van sociale interactie. In de oudheid kwamen vrouwen alleen in het openbaar wanneer ze naar de markt gingen, of bijvoorbeeld, een buurvrouw bezochten. Ze kleedden en gedroegen zich bescheiden, en het was gebruikelijk om het praten met de mannen te minimaliseren. In de eerste eeuw vgj zeiden de rabbijnen: “Yose ben Yochanan, man van Jeruzalem, zegt: “… en vermeerder het gesprek met de vrouw niet” (Pirke Avot 1:5). Hierop zeiden de wijzen: “Elke keer wanneer een man het gesprek met de vrouw vermeerdert, veroorzaakt hij kwaad over zichzelf en verwaarloost hij de woorden van Tora. En uiteindelijk erft hij Gehinom.” Dit was geen wet; het was wijs advies, overdreven, zoals de rabbijnen vaak doen, om de nadruk te leggen.
Beruria, de vrouw van rabbijn Meir
Een opmerkelijke uitzondering was Beruria, de vrouw van rabbijn Meir, in het begin van de tweede eeuw gangbare jaartelling (gj). Beruria stond bekend om haar wijsheid, haar vermogen om deel te nemen aan het debat met de wijzen. Het was daarom niet ongebruikelijk dat ze een gesprek met een rabbijn aanging, zoals in het volgende incident:. “Rabbi Jose, de Galileeër, liep op een weg toen hij Beruria ontmoette. Hij vroeg: ‘Welke weg moet ik nemen om naar de stad Lydda te gaan?’ Ze antwoordde: ‘Dwaze Galileeër, zeiden de wijzen niet: ‘vermeerder niet het gepraat met vrouwen’? Je had moeten zeggen: ‘Welke weg naar Lydda?’ ” (Eruvin 53b). Ik stel me voor dat ze het met een glimlach zei, overdrijf het punt dat hij dezelfde vraag had kunnen stellen met een derde van het aantal woorden! Te midden van deze cultuur van bescheidenheid en beperkt openbaar gesprek met vrouwen, was Yeshua meer vrij om met hen om te gaan. En daarom voelden zij zich vrijer om Hem te benaderen.
Publieke vrouw
Hier is een extreem voorbeeld van een vrouw met een slechte reputatie, die naar hem toekomt tijdens een maaltijd in het huis van een respectabele burger. Schijnbaar als een daad van berouw, waste ze en kuste en zalfde ze zijn voeten: “Een vrouw die in de stad bekend stond als een zondares, had gehoord dat Hij aan het eten was in het huis van de Farizeeër. Ze bracht een albasten fles met zalf. 38 En ze ging huilend achter Hem staan. Met haar tranen maakte ze Zijn voeten nat en ze droogde ze met haar haar. Toen kuste ze zijn voeten en zalfde deze met de zalf. 39 Toen de Farizeeër het zag, zei hij bij zichzelf: “Als deze man een profeet was, zou hij hebben geweten wie en wat voor soort vrouw dit is die hem aanraakt; en dat zij een zondares is” (Lukas 7:37-39).
Yeshua rook lekker
Normaal gesproken zou dergelijk gedrag als een schande voor Yeshua en zijn gastheer worden gezien. En de vrouw zou zijn weggestuurd. Maar Yeshua deed dat niet. Hij zei tegen Simon: “Zie je deze vrouw? Ik ging je huis binnen; je gaf me geen water voor mijn voeten, maar zij heeft mijn voeten met haar tranen gewassen en ze gedroogd met haar haar. Je gaf me geen kus, maar vanaf het moment dat ik binnenkwam, is zij niet opgehouden met kussen op mijn voeten. Jij hebt mijn hoofd niet met olie gezalfd, maar zij zalfde mijn voeten met zalf. Toen zei hij tegen haar: Jouw zonden zijn vergeven” (Lukas 7:44-46). Er is een gezegde in de Talmoed: “Het is onbetamelijk voor een geleerde om geparfumeerd rond te lopen” (Berachot 43b). Het zou de indruk kunnen wekken dat hij naar een bordeel was geweest. Maar Yeshua accepteerde het als een geschenk van haar hart.
Yeshua geneest vrouwen
Yeshua praatte niet alleen met vrouwen, hij genas hen ook. Ik heb de indruk dat, toen de profeten in de Tenach iemand genazen, het meestal een man of een jongen was. Dus het lijkt me de moeite waard op te merken dat zoveel van de verhalen van Yeshua betrekking hebben op het genezen van vrouwen. “Een vrouw die twaalf jaar bloedbloedingen had gehad, kwam achter hem aan en raakte de kwast (tsitsiet) van zijn mantel (talliet) aan. Want ze zei bij zichzelf: Als ik alleen zijn mantel aanraak, zal ik genezen worden. Yeshua draaide zich om en toen hij haar zag, zei hij: Wees bemoedigd, dochter. Je geloof heeft je gezond gemaakt. En onmiddellijk werd de vrouw gezond” (Matteüs 9:20-22).
Ziek meisje
Ik behandelde juridische aspecten van deze verhalen in een eerder artikel. Hier benadruk ik de moed van de vrouw die Yeshua niet alleen in een menigte naderde, maar Zijn talliet raakte, in de overtuiging dat dat haar zou genezen. Yeshua draaide zich om en sprak tegen haar, waar iedereen bij was. We weten uit Markus 15:41, dat er vrouwen in Yeshua’s gezelschap waren die hem volgden, samen met Zijn discipelen. Sommigen van hen verschaften voedsel voor hem. Zijn gedrag zorgde ervoor, dat vrouwen zich veilig en welkom voelden. Hier is een ander verhaal van Yeshua die zijn uiterste best deed om een ziek meisje te genezen, dat feitelijk overleed, terwijl Hij onderweg was. Maar Hij liet haar weer opstaan. “Plotseling kwam een leider van de synagoge binnen, knielde voor hem neer en zei: Mijn dochter is net gestorven. Maar kom en leg je hand op haar. Dan zal zij leven” (Matteüs 9:18). Toen Hij bij het huis aankwam, verzamelden de rouwenden zich al, om zich voor te bereiden op de begrafenis.
Genezing op Sjabbat
“Maar toen de menigte buiten was gezet, ging Hij naar binnen en pakte haar bij de hand. En het meisje stond op” (Matteüs 9:25). De Tora verbiedt de Israëlieten niet een lijk aan te raken, maar er was een dure reinigingsprocedure die zeven dagen duurde, waardoor mensen het zouden vermijden. Maar Yeshua nam de hand van het dode meisje en haar leven werd hersteld. In een ander geval was Yeshua op een Sjabbat in een synagoge, toen Hij geconfronteerd werd met een kreupele vrouw. “Er verscheen een vrouw met een gesteldheid die haar achttien jaar lang had verminkt. Ze liep voorover geboden en kon niet rechtop staan. Toen Yeshua haar zag, riep Hij haar en zei: Vrouw, u bent bevrijd van uw kwaal” (Lukas 13:11-12). Hij sprak tot haar en genas haar op Sjabbat, voor de ogen van de geschokte gemeente. Hij waardeerde deze vrouwen en meisjes genoeg om sociale normen voor hen te negeren, hoewel Hij de Tora niet schond.
Wetten en gelijkenissen over vrouwen
Overspel en lust
In Zijn onderwijs over halacha eiste Yeshua een betere bescherming van vrouwen, dan de Joodse wetten van zijn tijd dat deden. Hij voegde bijvoorbeeld een hek toe rond de wetten over overspel, door een man te verbieden zelfs maar met begeerte naar een vrouw te kijken. Overspel en andere zedendelicten zouden bij de wortel kunnen worden afgekapt, als mannen zouden afzien van die eerste stap van kijken en fantaseren. “Maar Ik zeg je dat iedereen die naar een vrouw kijkt met begeerte, al overspel met haar in zijn hart heeft gepleegd” (Matteüs 5:28). Op deze manier kan het begeren van de vrouw van een buurman ook worden voorkomen. Het kan ook seksuele intimidatie en misbruik voorkomen.
Oorzaken, niet alleen symptomen
Gezien het verontrustende aantal verkrachtingen en gevallen van seksueel misbruik en intimidatie in onze tijd, zouden we er goed aan doen Yeshua’s halacha te beschouwen als een manier, om vrouwen te beschermen tegen seksueel misbruik. De niet aflatende vloedgolf van seks in films, televisie, internet en alle vormen van media, is ongetwijfeld een van de hoofdoorzaken van seksuele misdrijven. Seks doordringt de reclame- en mode-industrie, alles in de naam van vrijheid, terwijl het in werkelijkheid ons tot slavernij leidt. Yeshua gaat in op de oorzaak van het probleem, en niet alleen op de symptomen ervan.
Echtscheiding
Met betrekking tot de kwestie van echtscheiding legt Hij deze algemene regel vast: “Wie scheidt van zijn vrouw en trouwt met een ander, pleegt overspel. En wie met een vrouw trouwt die van haar man gescheiden is, pleegt overspel” (Lukas 16:18). Ik heb in een ander artikel betoogd, dat het woord ‘en’ moet worden verstaan als: ‘om’. Yeshua neemt aldus de mogelijkheid weg om echtscheiding te gebruiken om de zonde van overspel te vergoelijken. Hier in dit artikel is mijn punt, dat Yeshua verder gaat dan de Joodse wet om de echtgenotes te beschermen, en mannen ervan te weerhouden hun vrouwen te dumpen, wanneer ze iemand vinden die hen beter lijkt.
Een openbare beschuldiging van seksuele misdaad
Terwijl ik dit schrijf, gaat de publieke woede voort over de benoeming van rechter Brett Kavanaugh bij het Amerikaanse Hooggerechtshof. Dagen voordat hij werd bevestigd, werd een vrouw naar buiten gebracht die hem beschuldigde van het 35 jaar eerder seksueel misbruiken van haar op een middelbare schoolfeest. De publieke hype is zo uit de hand gelopen, dat het onmogelijk is de feiten van de zaak te achterhalen. De oppositie vervormt alles, tot het punt van het bedenken van beschuldigingen en het produceren van valse ‘getuigen’. De supporters van Kavanaugh overdrijven zijn verdediging en voeren onderzoek naar de beschuldiging uit. De media blaast alles buiten proportie. Kavanaugh staat met zijn rug tegen de muur, zijn familie wordt bedreigd, tot het punt dat hij niet rationeel kan omgaan met de beschuldigingen en de feiten. Het publiek wordt aangemoedigd hem en zijn familie en zijn aanhangers te lynchen, zelfs door leden van het congres en populaire beroemdheden. Het ‘probleem’ is ogenschijnlijk de bescherming van de eer van vrouwen. Maar het is duidelijk, dat dit een rookgordijn is om het echte probleem te verhullen: dat veel mensen niet willen dat een conservatieve, religieuze rechter aan het Hof wordt toegevoegd.
Soortgelijke situatie in Yeshua’s tijd
Yeshua liet een soortgelijke situatie ontstaan, toen een vrouw door zijn tegenstanders in de schijnwerpers werd gesleurd en ervan beschuldigd werd ‘betrapt te zijn op overspel’. “De schriftgeleerden en de Farizeeën brachten een vrouw die betrapt was op overspel. Ze lieten haar alle aanwezigen staan. Zij zeiden tegen Hem: Meester, deze vrouw werd betrapt op het plegen van overspel. In de Tora beveelt Mozes ons dergelijke vrouwen te stenigen. Wat zegt U?” (Johannes 8: 3-5). Ze wilden deze vrouw graag stenigen. Maar ze creëerden om een andere reden een rommelige hype. Ze wilden eigenlijk Yeshua in Zijn eigen woorden vangen en Hem in diskrediet brengen in de ogen van het publiek. Hadden ze echt zorg om de vrouw? Over de heiligheid van het huwelijk? Over de Tora en het laten spreken van de Wet?
Geen partner, geen getuigen
Zo ja, waar was de beschuldigde dan, als ze op heterdaad betrapt werden? Waar waren de getuigen? Waar was een eerlijk proces? Yeshua had een dilemma. Hij moest de Tora hooghouden, maar hij wilde niet, dat deze vrouw gelyncht werd. Hij boog zich voorover en schreef iets in het stof. Misschien is het niet belangrijk wat hij schreef. Misschien is het genoeg, dat hij de Schriftgeleerden en Farizeeën herinnert aan de wet van een vrouw, die verdacht wordt van overspel door haar echtgenoot (Numeri 5:12 e.v.). Ze moest naar de tent van de samenkomst worden gebracht, niet naar het openbare plein, en de priester moest een proces volgen, waarbij het stof van de vloer werd gemengd met heilig water, om te onthullen of deze beschuldiging waar was.
Yeshua veroordeelde niet
Zonder de feiten vast te stellen met getuigen en bewijsmateriaal, was er geen basis. Het stenigen van de vrouw in deze omstandigheden zou het lynchen zijn, geen juridisch proces en een straf. “Toen zij Hem voortdurend ondervroegen, richtte Hij zich op en zei: Laat iemand onder u die zonder zonde is, de eerste zijn die een steen naar haar werpt” (Johannes 8:7). Dit was genoeg om de menigte van beschuldigers te laten uiteenvallen, de vrouw alleen achterlatend bij Yeshua. Geen aanklagers … geen zaak. Hij vroeg haar niet of ze schuldig was. Hij zei alleen dat hij haar niet zou veroordelen, en dat ze verder moest gaan en niet meer zondigen. De vrouw kan inderdaad schuldig zijn geweest. Yeshua redde haar van gelyncht en openbaar gestenigd en gedood worden, allemaal zonder proces.
Gelijkenissen en Gezegden
Yeshua spreekt ook over vrouwen in zijn gelijkenissen en spreuken. Bij het beschrijven van het koninkrijk van de hemel vindt hij verschillende voorbeelden van vrouwen. “Het koninkrijk van de hemel is als gist dat een vrouw nam en vermengd met drie meelsapjes totdat het allemaal gezuurd was” (Matteüs 13:33). Misschien waren er ook mannelijke bakkers in Israël, of misschien niet. Maar het volgende voorbeeld suggereert een weloverwogen keuze van een vrouw als onderwerp van de gelijkenis: “Welke vrouw zou, met tien zilveren munten, waarvan zij er één verliest, niet een lamp aansteken, het huis doorgaan om te vegen en net zo lang te zoeken totdat zij die vindt?” (Lukas 15:8). Zijn vrouwen meer geneigd dingen te verliezen dan mannen? Of wilde Hij suggereren, dat vrouwen, en niet alleen mannen, in Israël geld hadden om aan huishoudelijke uitgaven te spenderen?
Vrouwen eren
In ieder geval gebruikt Hij opnieuw een vrouw als onderwerp van de gelijkenis: “Als een vrouw aan het bevallen is, heeft ze pijn, omdat haar uur is aangebroken. Maar wanneer haar kind wordt geboren, herinnert ze zich niet langer de benauwdheid, vanwege de vreugde dat ze een mens in de wereld heeft gebracht” (Johannes 16:21). Het vergelijken van een vrouw die geboorte geeft aan de verlossing is een manier om de rol van vrouwen in de voortplanting en in het leven te eren en respecteren. “Twee vrouwen zullen gezamenlijk een maaltijd malen. Een zal er worden meegenomen en er zal er een overblijven” (Matteüs 24:41). Het vers heeft het over twee mannen, of twee mensen, die in het veld werken, terwijl dit vers de vrouwelijke vorm van het werkwoord gebruikt, om aan te geven dat twee vrouwen bedoeld zijn. Het is een vorm van inclusief taalgebruik die Yeshua toepaste, eeuwenlang voordat dit populair werd in onze moderne cultuur.
Yeshua en niet-Israëlitische vrouwen
De evangeliën bevatten voorbeelden van Yeshua die zelfs spreekt tegen niet-Israëlitische vrouwen. Eens zat Yeshua bij de bron van Jakob in Samaria. “Een Samaritaanse vrouw kwam om water te putten. Yeshua zei tegen haar: Geef mij wat te drinken. De Samaritaanse vrouw zei tegen Hem: Hoe komt het dat u, een Jood, van mij om drinken vraagt, een vrouw van Samaria? Want Joden gaan niet om met Samaritanen” (Johannes 4:7,9). Een lang gesprek volgde, waardoor de vrouw Yeshua als de Masjiach herkende en naar de stad rende om mensen over Hem te vertellen. En veel mensen kwamen Hem tegemoet. De reactie van de discipelen toen ze terugkwamen van hun winkelen in de stad, laat zien hoe ongewoon het was dat hij tegen deze vrouw had gesproken: “Op dat moment kwamen Zijn discipelen terug. Ze waren verbaasd dat hij met een vrouw sprak” (Johannes 4:27). Bij een andere gelegenheid was Yeshua in de regio Tyrus en werd Hij benaderd door een vrouw daar vandaan. Matteüs vertelt ons, dat de discipelen haar wilden wegsturen, zie 15:23.
Verandering van houding
Dit is wat er verder is gebeurd: “Een vrouw, van wie de dochter een onreine inborst had, hoorde van Hem. En zij kwam en knielde aan zijn voeten. Nu was de vrouw een heidense, van Syro-Fenicische afkomst. Ze smeekte Hem de inborst uit haar dochter te verwijderen. Hij zei tegen haar: Laat de kinderen eerst eten, want het is niet eerlijk, het voedsel van de kinderen te nemen en het naar de honden te brengen. Maar zij antwoordde Hem: Heer, zelfs de honden onder de tafel eten de kruimels van de kinderen. Toen zei Hij tegen haar: Vanwege wat u nu zegt, kunt u gaan … de onreinheid heeft uw dochter verlaten” (Markus 7:25-29). Yeshua was vriendelijk voor deze heidense vrouw, ook al was ze luid en irritant en veeleisend, toen ze Hem voor het eerst benaderde. Hij moest haar eraan herinneren dat het Zijn eerste doel was, naar de kinderen van Israël te gaan. Maar toen ze nederiger volhardde en geloofde dat Hij haar dochter kon helpen, eerde Hij haar gelovig vertrouwen door haar verzoek te beantwoorden.
Vrouwen als Getuigen van zijn opstanding
Het laatste onderwerp dat ik zal behandelen, is de rol die vrouwen speelden als getuigen van de opstanding van Yeshua. De Joodse wet stond vrouwen in het algemeen niet toe, als getuigen voor de rechter te verschijnen. Er waren uitzonderingen, maar dit was de regel. De Talmoed baseert dit op de Tora. “Hoe weten we dat vrouwen geen getuigen kunnen zijn? – Omdat de rabbijnen onderwezen: (Deuteronomium 19:17) “En de twee mannen zullen blijven”. Het vers verwijst naar getuigen. – U zegt dat het verwijst naar getuigen; maar misschien verwijst het naar de procederende partijen? Als het zegt: “tussen wie de controverse is”, worden de procederende partijen al genoemd; vandaar, hoe verklaar ik “en de twee mannen zullen blijven”? Daarom verwijst die uitdrukking naar getuigen. En als u dat wenst, kan ik u een ander bewijs geven: hier (Deuteronomium 19:17) wordt gezegd ‘twee’ (mannen), en daar (Deuteronomium 19:15) wordt gezegd ‘twee’; net zoals daar naar getuigen verwijst, dus hier (waar ‘mannen’ is geschreven), verwijst het naar (mannelijke) getuigen” (Shavuot 30a).
Vrouwen als eersten
Het is daarom de moeite waard op te zien, dat toen Yeshua uit de dood opstond, Zijn voornaamste getuigen vrouwen waren. Johannes 20 vertelt hoe de vrouwen – die specerijen hadden bereid om het lichaam van Yeshua te zalven – naar het graf kwamen en het leeg vonden. De steen was weggerold. Ze renden naar huis om het tegen de discipelen te vertellen. Die kwamen en zagen dat het graf leeg was. Toen ze naar huis terugkeerden, bleef Maria Magdalena bij het graf, wenend. Toen ze naar binnen keek, zag ze twee engelen, draaide zich toen om en zag Yeshua zelf. Aanvankelijk herkende ze Hem niet, totdat hij haar naam sprak. Toen wist ze dat Hij het was. Pas daarna begon Yeshua voor de discipelen te verschijnen in de periode, voordat Hij opging. De missie van de discipelen was te dienen als getuigen van de opstanding van Yeshua, om te getuigen voor koningen en rechtbanken in de hele bekende wereld. Misschien moest dat zo zijn, omdat het getuigenis van de vrouw niet aanvaardbaar was in de rechtbanken en de regering. Maar Yeshua sloot vrouwen niet uit, zelfs niet in Zijn dood, en verleende enkelen van hen de rol van het zijn van de eerste getuigen, dat hij leefde.
Conclusie
Yeshua ging verder dan de sociale grenzen van zijn generatie, in het publiekelijk spreken met vrouwen. Hij onderwees hen en genas hen en hun families. Toen Hij in gelijkenissen sprak, nam hij vrouwen als voorbeeld. Zijn halachische uitspraken gaven vrouwen meer bescherming dan de gebruiken en wetten van Zijn tijd. Zijn mededogen strekte zich zelfs uit tot niet-Joodse vrouwen. En hij gaf sommige vrouwen de taak de eerste getuigen van Zijn opstanding te zijn. We doen er goed aan Zijn voorbeeld te volgen, door hoffelijkheid, eer, mededogen en het erbij laten horen uit te breiden naar de vrouwen in ons leven, ook boven en buiten onze gebruikelijke sociale normen.
Leib Reuben
Jeruzalem