Loofhuttenfeest, nu iets van straks

Soekot, mysterieus feest
Van de zeven bijbelse feesten is Soekot, het Loofhuttenfeest, het meest mysterieuze. De feesten helpen ons een beeld te krijgen van onszelf. En ze geven de momenten weer in de tijd, waarop de Eeuwige zegt meer dan ooit bereikbaar te zijn, naast elke week op de heilige dag van de Sjabbat. Heilig betekent onder meer een positie waarin iets of iemand dichter bij de Eeuwige is. Het Loofhuttenfeest kan mysterieuzer zijn, omdat de herdenkingen van ellende – zoals met Pesach, waarop we onderdrukking, maar ook bevrijding herdenken en vieren – dan achter de rug zijn. Op Loofhuttenfeest is het wel zo dat we in onze loofhut herdenken, dat we vlak na de Uittocht, op onze reis naar het door de Eeuwige Beloofde Land, in loofhutten bivakkeerden, zie Leviticus 23:42-43. Maar dat is na de ellende in Egypte. De ellende van Israël als volk heeft te maken met een proces van heiliging, waarin we leren dat het je verwijderen van G’ds wil, Zijn Tora, gevolgen heeft. Die gevolgen kunnen weer ongedaan worden gemaakt. Want de Eeuwige vergeeft hen die hun fouten inzien en zich oprecht bekeren, zie Exodus 34:7; Psalm 103:3. Dat heet genade.

Lofprijzing en gepaste bescheidenheid
Dit bekeren komt vanuit je ziel en is niet een betaalmiddel “om in de hemel te komen”. Onze ziel ontdekt de grootsheid en liefde van de Eeuwige. Dat kan niet zonder lofprijzing. En na de zes feesten die hier mee te maken hebben is Loofhuttenfeest de afronding, de kans om opnieuw te beginnen. In Jalkoet Sjimoni 651 staat hierover de volgende gelijkenis. Rav Mani van Shav en rabbijn Jehosjoea van Sichnin zeiden in de naam van Jehosjoea ben Levi: Dit kan worden vergeleken met een land dat een achterstand had in zijn schulden aan de koning. De koning kwam om de schuld te innen. De leiders van het land reisden naar de koning en ze ontmoetten hem op 15 mil (4 ½ uur) afstand van de standsgrens. En zij gaven uiting aan hun bewondering voor de koning. De koning vergaf hen eenderde van de schuld. Op 5 mil (1 ½ uur) afstand van de grens waren het de hoogwaardigheidsbekleders die de tijd namen om hem te verheerlijken. En hij vergaf nog eens eenderde deel van de schuld. Toen de koning de stad binnenging begroeten alle inwoners hem en zij zongen hem lof toe. Toen zei de koning: “Wat er in het verleden gebeurd is, is weg. Van nu af aan beginnen we een nieuwe rekening.” Zo is het dat Israël en haar soulmates op het Feest van de Bazuinen zich bekeert en de Eeuwige vergeeft eenderde van haar zonden. Tijdens de Tien Ontzagwekkende Dagen – tussen Rosj Hasjana en Jom Kippoer – verootmoedigt een deel van Israël zich en opnieuw wordt eenderde vergeven. Tenslotte vast heel Israël met haar soulmates op Grote Verzoendag en de Eeuwige vergeeft alle zonden. Tussen Jom Kippoer en Loofhutten zijn we bezig met mitswot, geboden in de Tora; zoals het bouwen van een loofhut (Leviticus 23:42), het kopen van een loelav (vers 40), om te leven in het zicht van de Eeuwige.

De Loofhut toont iets van de komende wereld
De loofhut is een tijdelijke verblijfplaats, voor hen die op weg zij naar hun bestemming. Als iemand die op reis ging, hopeloos verdwaalde en in de grootste ellende raakte. En dan de richting terugvindt. Israël is de verloren zoon die uit eigen ondervinding weet hoe goed het thuis eigenlijk was en is. De zwakke wanden van de loofhut herinneren de bewoner er aan dat de enige reële veiligheid en bescherming in dit leven van de Eeuwige te verwachten is. Vooral in regenachtig Nederland besef je dat. Maar dit aardse middel is in feite bedoeld om je ziel te laten voelen hoe het leven in de komende wereld is. Dat kan in vredestijd op een rustige manier, zij het dat de regen een probleem kan veroorzaken. Er zijn echter momenten in de geschiedenis geweest dat Joden onder de meest levensbedreigende omstandigheden in hun loofhut hebben gebivakkeerd. Rabbijn Zvi Hirsch Meisels zaliger werd in 1944 met zijn hele gemeenschap naar Auschwitz gedeporteerd. Hij overleefde het dodenkamp en ging in 1946 in Chicago wonen. In een boek van de hand van Irving Rosenbaum, getiteld: The Holocaust and Halakhah (Hoboken: Ktav Publishing House, 1976) staan op bladzijde 115 in de eigen woorden van deze overlevende van de holocaust het volgende.

Loofhuttenfeest in Auschwitz
“Ik was ook in staat om de mitswe van Soeka te vervullen. In een hoek van het kamp was een aantal Joden bezig om bedden sofa’s te herstellen. Ik vroeg hen om een paar platen, die bij elkaar voegde en afdekte met sechach (overhangende twijgen; LSE). Het zitten in de soeka betekende een aanzienlijk gevaar, omdat de SS’ers daar elk uur van de dag voorbij liepen, om op het werk van de Joden toe te zien. Als zij ook maar iemand in de soeka zouden zien eten (Dat is het teken van echte bewoning; LSE), zouden ze hem slaan tot ze hem bijna vermoordden. Zo troffen ze mijn zoon Zalmon aan die in de soeka aan het eten was. Het was alleen door een wonder dat hij in leven bleef, nadat ze hem op zijn hoofd en lichaam hadden geslagen met alle verwondingen. Zo kan men de buitengewone offers zien die de Joden, zelfs in de vreselijke dodenkampen, konden brengen om de geboden van de Almachtige te vervullen, wanneer en hoe ook maar een mitswe uitgevoerd moest worden.”

Loofhuttenfeest in het getto van Pjotrkov
In het getto van Pjotrkov (midden in Polen, in 1942 werd het volledig van de buitenwereld afgesloten; LSE) centraal hadden Joden eveneens loofhutten gebouwd en Ja’akov Korets wordt geciteerd in hetzelfde boek (bladzijde 116). “In mijn tuin stonden twee loofhutten. In een daarvan zat een Jood zmierot (liederen voor Sjabbat of feestdagen; LSE) te zingen, met een erg luide stem. Ik ging naar binnen en vroeg hem of hij niet in de gaten had waar we waren; hoe hij het durfde om zo luid te zingen alsof er niets aan de hand was. Hij schudde alleen maar zijn hoofden ging door met zijn zmierot. Toen hij daarmee klaar was keerde hij zich naar mij toe en zei, “Wat kunnen ze me doen? Ze kunnen mijn lichaam pakken – maar niet mijn ziel! Over mijn ziel hebben ze geen macht. Hun macht is alleen in deze wereld! Hier zijn zij de machtigen. Best. Maar in de wereld die zal komen bestaat hun kracht niet meer.”

Een tijdmachine
Nog steeds ellende, dat wel. Maar we zijn nog steeds verbonden aan deze wereld. Loofhuttenfeest is echter een tijdmachine die de vierder even in de komende wereld brengt. Een aards middel, opdracht van de Eeuwige, om nu iets te proeven van straks. Israël dat door eigen fouten in de verstrooiing leefde en leeft kan en hoeft geen verantwoordelijkheid dragen voor de wandaden van de vijanden waaronder je als vreemdeling op aarde nu eenmaal leeft. Geen verantwoordelijkheid, maar wel de klappen. Elk van de bijbelse feesten geeft een doorkijkje naar de hemel. Loofhutten doet dat in het bijzonder. De wolk waarmee de Eeuwige op de berg Sinai afdaalde was een zichtbaar teken van een buitenaardse bezoeker. De omstandigheden waren verre van ideaal: hete woestijn, vijanden rondom. De wolk die zich binnen de Tabernakel en later de Tempel bevond was dezelfde tijdelijke, geestelijke manifestatie van de Eeuwige die door onze grenzen van tijd en ruimte hen wist te boren. Onder soms bizar gevaarlijke omstandigheden, zoals in het land Israël dat bezet werd door bloeddorstige Romeinen of Syrische machtswellustelingen.

Visioen van het komende koninkrijk in Jeruzalem
Een bijzondere situatie waar loofhutten een rol speelden, is weergegeven in het Nieuwe Testament, Matteüs 17. “Zes dagen later [na een aankondiging dat een aantal van Zijn leerlingen Yeshua in Zijn koninklijke waardigheid zouden zien; LSE] nam Yeshua Petrus en Ja’akov mee en zijn broer Jochanan. Hij leidde hen een hoge berg op, in de eenzaamheid [de berg Hermon of de berg Tavor, aan de rand van de vlakte van Jizreël; LSE]. Zijn gedaante veranderde voor hun ogen. Zijn gezicht straalde als de zon en zijn kleren werden wit als het licht. Mozes en Elia verschenen voor hun ogen, die met Hem spraken. Petrus reageerde. Hij zei tegen Yeshua: Rabbijn, het is maar goed dat wij hier zijn. Want als U het wil zal ik hier drie loofhutten bouwen; één voor U, één voor Mozes en één voor Elia. Terwijl hij nog sprak overschaduwde hen een lichtende wolk. Een stem uit de wolk zei: Dit is Mijn Zoon, de geliefde, waar ik zeer op gesteld ben. Luister naar Hem! Toen de leerlingen dit hoorden, wierpen zij zich met hun lichaam op de grond en werden erg bang. Maar Yeshua kwam naar hen toe, raakte hen aan en zei: Sta op en wees niet bang. Toen zij hun ogen openden zagen zij niemand anders dan Yeshua. En terwijl zij van de berg afdaalden, gaf Yeshua hen de opdracht: Vertel niemand over dit visioen, voordat deze mens uit de dood is opgewekt” (17:1-9).

Leven in deze fysieke en tijdelijke wereld
Met de Romeinen overal om hen heen, die op het punt stonden om de Joden van de kaart te vegen, waren deze omstandigheden verre van ideaal. Het verlangen naar een ander koninkrijk kreeg stem, toen Petrus over de loofhutten begon. Geen gekke opmerking, want Yeshua had een kleine week daarvoor over koninklijke waardigheid gesproken. En dat was het sleutelwoord in het boek van de Joodse profeet Zacharia in verband met Loofhuttenfeest: “Alle mensen, die zijn overgebleven van alle volken die tegen Jeruzalem zijn opgerukt, zullen van jaar tot jaar daar naar toe reizen om te buigen voor de Koning, de Eeuwige van de legermachten, en om het Loofhuttenfeest te vieren” (Zacharia 14:16). Het juiste moment was alleen nog niet aangebroken. Maar voortijdige aankondigingen van G’ds uiteindelijke komst en verlossing zijn de geschiedenis door niet uitgebleven. Met elk feest groeit ons inzicht. Pesach verschaft chochma, wijsheid (goochem!). Wekenfeest reikt biena (begrip) aan. En met het derde Opgangsfeest komen onze ervaringen in onze ziel samen en krijgen we da’at, kennis die niet opblaast, maar inzicht geeft in hoe je moet leven om de Eeuwige te behagen en anderen verder te helpen. Bij elkaar vergaren we wat de Eeuwige ons wil geven om mee te leven in deze fysieke en tijdelijke wereld. En wat Hij ons geeft om mee te volharden onder de meest bizarre en bedreigende omstandigheden: Wie oren heeft zal horen wat de Geest tegen de gemeenten zegt. Wie overwint zal Ik geven te eten van de boom van leven die in het paradijs van de Eeuwige is” (Nieuw Testament: Openbaring 2:7).

Zegenen vanuit de komende tijd
En dat brengt ons waar Loofhutten ons wil brengen: in de wereld die komt, in het Paradijs. Dit feest en deze zaken zijn niet uiterlijke afleidingen, niet ceremoniële zaken. Het zijn zaken van onze ziel, van ons hart. De vier vruchten die we op Loofhutten gebruiken, drukken dat uit. We moeten ze wel zelf aanschaffen: oelkachtèm lachèm (Leviticus 23:40), neem voor jezelf, dus: schaf aan. De etrog symboliseert ons hart. De loelav is de palmtak, die we samen met de hadassiem (mirte) en aravot (wilg) vastnemen bij het wuiven (zelfde vers) met de etrog. We zegenen zo de wereld “vanuit de komende tijd”. De palmtak staat voor een rechte rug en eigen verantwoordelijkheid. De mirtenbladeren lijken op onze ogen, die we moeten besturen om niet afvallig te worden en waarmee we de geestelijke woorden van de Tora kunnen opnemen. De wilgentakken lijken op onze mond, die we onder controle dienen te houden en waarmee we de Eeuwige kunnen prijzen en elkaar kunnen zegenen en bemoedigen. Mooi feest, Loofhutten. En het wordt alleen maar mooier. Loofhuttenfeest is nu iets van straks. Chag sameach.

Lion S. Erwteman
Rosj Kehilla van Beth Yeshua, Amsterdam