Beth Yeshua 32 jaar!

Onze gemeente bestaat in dit jaar 2023 op 30 september, op Soekot (Loofhuttenfeest), 32 jaar. In dit verband neem ik u graag mee om naar een stukje geschiedenis van de stad Amsterdam te kijken en van onze gemeente Beth Yeshua. Eerst een stukje geschiedenis van Beth Yeshua.

Vereniging Hadderech
In 1991 was er in Nederland geen Joodse Messiasbelijdende gemeente. Er was alleen de Vereniging Hadderech. Deze had de visie om als Joodse Vereniging de Joodse hoogtijdagen onderling te vieren en zij bleven verder in hun Christelijke gemeenten. Het was in 1991 Rebecca de Graaf, de ongelooflijk bijzondere en dynamische leider van Hadderech, die contact met ons heeft gehad.

Rebecca de Graaf-van Gelder
Mijn echtgenoot Lion Erwteman en ik hebben Rebecca verscheidene keren thuis bezocht. Samen met haar hebben we onze roeping en plannen besproken om een gemeente te starten in Amsterdam. Zij bleef ons waarschuwen dat we dat niet moesten doen. Uiteindelijk hebben we dat toch gedaan, omdat we geloofden, dat de Eeuwige het ons vroeg. Ze heeft op uitnodiging onze eerste jaarlijkse ledenvergadering bezocht. En ze heeft in diezelfde tijd Lion Erwteman uitgenodigd te spreken in de Oude Kerk in Delft. Ons respect voor haar is groot.

De eerste Joodse Messiasbelijdende gemeente in
Nederland na de 2^e wereldoorlog
Zo begonnen mijn man en ik op Soekot in het jaar 1991 met de Joodse Messiasbelijdende Gemeente Beth Yeshua. Bijzonder, omdat Soekot ooit de datum is geweest, waarop de Tempel van koning Salomo werd voltooid in 955 voor de gangbare jaartelling. De eerste dienst in dat heiligste gebouw was de viering van Loofhuttenfeest (Soekot), wat samenging met de inwijding van de Tempel. Beth Yeshua (Huis van Yeshua) kwam met 70 mensen samen voor deze eerste dienst. Na die eerste dienst hebben mensen zich bij ons gevoegd, omdat zij de visie met ons deelden.

Gaven en talenten
Met hun gaven en talenten en energie hebben zij de gemeente helpen bouwen. Daar zijn we dankbaar voor. Stapje voor stapje ontwikkelden we ons tot de gemeente die we nu zijn. Onze gemeente Beth Yeshua moest in Amsterdam zijn domicilie hebben, zo geloofden we. En daarom huurden we het eerste jaar een prachtig pand aan de Nieuwe Herengracht in het huis, dat in de zeventiende eeuw had behoord aan een Joodse koopman. De gemeente nam zozeer toe in aantal, dat de gemeente in 1993 in het gebouw de Weteringkerk aan de Veluwelaan 20 zijn beland. Daar heeft Beth Yeshua nog steeds haar samenkomsten. Nu de pandemie hopelijk onder controle komt mede dankzij de vaccins en het verzorgende beleid in Nederland, komt eindelijk de mogelijkheid van samenkomsten weer in zicht.

Joodse migranten uit Portugal
Nu verder met een stukje geschiedenis van de stad Amsterdam en wel het Waterlooplein. Deze geschiedenis begint rond 1600. Dan wordt het eiland Vlooienburg kunstmatig aangelegd in de Amstel, net buiten de Amsterdamse stadsmuren. Het is niet helemaal duidelijk waar de naam Vlooienburg vandaan komt. Het meest waarschijnlijke is, dat deze naam Vlooienburg afkomstig is van het woord vloeien. Dat is omdat het eiland een uitbreiding was van gebied, dat voorheen regelmatig door de Amstel ‘overvloeid’ werd. Het eiland bestaat dan uit 3 straten: de Lange Houtstraat, de Korte Houtstraat en de Zwanenburgerstraat. Dit nieuwe stukje Amsterdam en omringende gebied trekt met name Joodse migranten uit Portugal, maar ook beroemde kunstenaars, zoals de in Leiden geboren schilder Rembrandt van Rijn.

Spinoza en Rembrandt
In het Archeologie Magazine editie 3-21 staat een artikel over deze wijk Vlooienburg. Er is geschreven over wat er gevonden is door archeologen, toen men deze wijk onderzocht. Twee volledige huizenblokken werden zorgvuldig uitgekamd. Vooral de oude afvalputten van bewoners uit vervlogen tijden vertellen ons de meest intrigerende verhalen. Zo werd er een nagenoeg intacte Sjabbatlamp gevonden in 1982 tijdens de opgravingen. Vanaf het ontstaan trok Vlooienburg diverse groepen immigranten aan, onder wie veel Portugese Joden. Een zoon van één van deze Portugese Joden is de later wereldberoemde filosoof Baruch Spinoza. Hij wordt in 1632 geboren op de plek waar tegenwoordig de Mozes en Aäronkerk staat. In 1639 komt schilder Rembrandt in de buurt wonen aan de Breestraat 4, in het huidige Rembrandthuis.

Arme en rijke Joden
Het is goed mogelijk, dat deze twee beroemdste Hollanders van de Gouden Eeuw elkaars paden hebben gekruist. Ze woonden in ieder geval jarenlang tegelijkertijd in deze nieuwe buurt. De Joden van het Iberisch Schiereiland arriveerden vaak met lege handen in de Republiek, maar niet allemaal. Sommige rijkere families stuurden al kisten en koffers vol met persoonlijke eigendommen vooruit. Het aardewerk uit Portugal is gemaakt van een andere kleisoort dan het Delftse aardewerk, maar het lijkt er wel op. Lang werd gedacht dat het Portugese aardewerk alleen in Vlooienburg werd gevonden, maar dit gebeurde ook in andere VOC-steden, zoals Hoorn, Enkhuizen, Middelburg en Rotterdam. In de zeventiende eeuw werd het Portugese aardewerk vaak als pronkobjecten opgesteld in de welgestelde huishoudens.

Holland als vluchtplaats en voorbeeld
Het is een fascinerende geschiedenis¹⁾ te weten hoe Holland de bevrijding wist te behalen op de Spanjaarden. Dat gebeurde door het winnen van de Tachtigjarige Oorlog in 1648. Deze zege over de koning van Spanje heeft ons land veel zegen gebracht. Hierdoor werd Holland een vluchtplaats voor Protestanten, Joden en andersdenkenden. Hier was ruimte voor het verlichtingsdenken. Op een gegeven moment was de Republiek wat betreft ontwikkeling op gebieden van kunst, onderwijs, handel, wetenschap het meest ontwikkeld in Europa. Daarom kwam ook de Russische Tsaar Peter naar Holland, om te leren van de Hollanders hoe zij schepen bouwden en ook vanwege de architectuur en de wetenschap. Door deze Tsaar Peter is St. Petersburg later gebouwd, compleet met grachten, zoals we deze in Amsterdam kennen.

Joodse voorouders
Wat betreft Holland en het katholieke geloof duurde het nog een tijd, voordat de katholieken in Nederland dezelfde rechten kregen als de protestanten. Toch is dit alles gelukt en dat is een wonder op zich. Je kunt deze ontwikkelingen terugvinden in de kunst en de architectuur. Het is bijzonder hoe Beth Yeshua in deze geschiedenis past. Het is mijn stellige overtuiging, dat veel van onze leden van Beth Yeshua een Joodse voorouder hebben gehad. Deze mensen zijn tot geloof gekomen in Messias Yeshua, soms gedwongen of vrijwillig in Spanje of Portugal of later vrijwillig in Amsterdam. Van hen gingen er terug naar het Joodse geloof zonder Yeshua, maar weer anderen voegden zich in de Protestantse Kerk die veel vurige predikanten heeft gekend.

Visie voor de toekomst
Deze mensen zijn net als Rebecca de Graaf in de Protestantse Kerk gegaan en gebleven, totdat Beth Yeshua met de hulp van Adonai de ommekeer heeft gemaakt. Daardoor bestaat het samengaan van de Messias Yeshua en de Tora. Het is een herstel van het onderwijs door Yeshua en Paulus over Tora en Profeten, dat door het ijverige werk van mijn lieve man Lion Erwteman bekend is geworden. Dat is een groot voorrecht! De kennis van deze geschiedenis hebben mij nieuwe inzichten gegeven en mijn visie en liefde voor Beth Yeshua versterkt. Ik hoop dat dit ook het geval zal zijn met de lezers van dit artikel. Ik wens u allen bijzondere najaarsfeesten toe met een verfriste visie voor de toekomst!

Elze Erwteman

¹⁾ “De geschiedenis van de Republiek van Holland 1477-1806” is een voortreffelijk geschreven boek van de hand van Jonathan Israel, emeritus-hoogleraar moderne Europese geschiedenis aan het Institute for Advanced Study in Princeton, Amerika. Koningin Maxima vertelde recentelijk in haar interview ter ere van haar vijftigste verjaardag dat zij dit boek destijds heeft gelezen om kennis te maken met de geschiedenis van Nederland.