Geen excuus voor slecht gedrag Pesach viert de bevrijding uit een dodelijke wurggreep, die van het land Egypte, dat vaak in oorlog met Perzische rijk is geweest. In beide landen hebben slechte mensen hun rol gespeeld. Zij moeten daar verantwoording voor afleggen, met name de farao die toen regeerde. En dat komende oordeel wordt nog benadrukt door de verharding die deze farao heeft ervaren. Want alleen mensen die ontoerekeningsvatbaar zijn verklaard, verliezen hun verantwoordelijkheid. Alle anderen zijn verantwoordelijk. Niemand kan zeggen dat hij iets niet heeft geweten. Niemand kan claimen uit boosheid onbeschoft te moeten doen. Geen mens heeft de luxe te zeggen dat hij of zij zich niet beter kan gedragen, omdat hem of haar dit nooit aangeleerd was. En niemand mag ooit denken, laat staan beweren, dat zij of hij eerst aan zichzelf moet denken en dat andere mensen op de tweede plaats staan. Dat is wat koning Achasjverosj deed en dacht. En dat is wat de farao van Egypte in feite heeft getoond in zijn gedrag, zijn wangedrag.
G’ds Engel In de bevrijding van Pesach spelen vrouwen belangrijke rollen. De menselijke verlosser die Israël heeft uitgeleid uit Egypte is Mozes geweest, die met de onmisbare hulp van de Eeuwige en de engel die de menigte voorging. Deze engel presenteert zich al bij de roeping van Mosjee bij het brandend braambos, ‘Daar verscheen de Engel van de Eeuwige aan hem als een vuurvlam, midden uit een braamstruik. Hij keek toe. De braamstruik stond in brand, maar werd niet verteerd’ (Exodus 3:2). En diverse keren wordt de leidende rol van deze engel herhaald, zie Exodus 23:20, ‘Ik zend een engel voor je uit, om je te beschermen op de weg en om je te brengen naar de plaats, die Ik heb voorbereid.’ En Exodus 33:2, ‘Ik zal een engel voor je uitzenden …’ Zie ook Numeri 20:16, Toen riepen wij tot de Eeuwige. Hij hoorde onze stem, zond een engel en leidde ons uit Egypte …’ En Jesaja 63:9, In al hun benauwdheid was ook Hij benauwd. De Engel die voor Zijn gezicht is heeft hen gered …’
Redsters van het Jodendom De eerste vrouw die we haar belangrijke rol zien spelen in de Pesachbevrijding is de moeder van Mosjee, Jochèved. Hij heeft dan een drie jaar oudere broer, Aharon en een twaalf jaar oudere zuster, Mirjam. Net als in de tijd van de eerste Chanoeka oorlog (167-160 voor gangbare jaartelling), moesten toen al Joodse pasgeboren jongetjes worden verstopt om niet te worden vermoord. Met de moed der wanhoop heeft Jocheved dat gedaan. Ze plaatste haar pasgeboren zoon in een mandje dat ze waterdicht had gemaakt. En ze liet hem gaan, zoals ouders hun kinderen nog eeuwenlang hebben moeten afstaan om hun levens te redden. Haar dochter Mirjam hield een oogje in het zeil en had de moed het mandje neer te zetten in het riet aan de oever van de Nijl. Ze hoopte dat het door een Egyptische vrouw ontdekt zou worden. En dat gebeurde. De dochter van de farao, de derde vrouw in deze reeks van sterke vrouwen, vond het mandje en het kind erin.
Psalm 18 Ze zag dat het een Joods jongetje en overtrad dus bewust de maatregel van haar vader, dat alle Joodse jongetjes moesten worden vermoord. Zij redde Mosjee en gaf hem die naam, die beschreef hoe ze hem gered had: ze had het uit het water getrokken. In Psalm 18 beseft koning David dat hij zijn bestaan te danken heeft aan het uit het water trekken: ‘Hij reikte van omhoog, greep mij, en trok mij omhoog uit een groot water’ (vers 16). Het werkwoord ‘optrekken’ is in het Hebreeuws: ‘masja’, waar de naam Mosjee (Mozes) direct mee verbonden is. Er is nog een vierde vrouw, beter gezegd, een groep vrouwen die een heldenrol gespeeld heeft in de Pesachredding, namelijk de vroedvrouwen, die ook hun burgerlijke ongehoorzaamheid hebben toegepast. Door niet te gehoorzamen en te jokken over het tijdstip waarop de pasgeboren jongetjes ter wereld kwamen hebben zij veel levens gered.
Voor Joden, geloofsgenoten en de positie van vrouwen Naast de bevrijding van Israël viert Pesach de bevrijding van de geloofsgenoten van Israël uit de volken, die zich, net als koning David, identificeren met de ellende en dreigende uitmoordingen, maar ook met de bevrijdingen die de Eeuwige heeft bewerkstelligd. Daarnaast is dit feest, evenals Poeriem, een symbool van de bevrijding van de vrouwen die eeuwenlange onderdrukking hebben moeten ondergaan. Het feit dat ook in het Goede Nieuws volgens Matteüs relatief veel vrouwen worden genoemd in de afstamming van de Messias, laat dit zien. Zo wordt Tamar genoemd (zie 1:3), die onderdrukt werd en dreigde verbrand te worden door toedoen van Juda. Rachab wordt genoemd die moedig Israël geeft beschermd en Ruth, beiden in 1:5. De Bijbel is vooruitstrevender in haar boodschap van bevrijding, dan sommige gelovigen kunnen bijhouden.
Onderzoek van onze ziel Naast het vieren van feest op de datum Pesach is het sterk aan te raden de verborgen krachten in onze ziel op te zoeken en te vinden, die ons geboden laten blijven. Vrouwen kunnen het aangenaam zijn gaan vinden om in hun ondergeschikte rol te blijven, omdat ‘het geloof’ dat zou eisen. Mannen kunnen het comfortabel vinden in hun rol van meerdere te blijven, ondersteund door foute uitleg van bepaalde Bijbelverzen, maar gebaseerd op datgene, waarover we in de Tenach en het Nieuwe Testament juist lezen, dat daarin bevrijding dient plaats te vinden. Pesach bevrijdt degene die op vreemde bodem en in een vreemde omgeving leeft, maar die de moed leert te krijgen daaruit bevrijd te worden en terugkeert naar eigen bodem; misschien voor het eerst.
Onderscheiden, benoemen en bevrijd worden Pesach leert mannen en vrouwen, jongens en meisjes, te zoeken naar de bevrijder, Hij die naast de Eeuwige op de troon zit (Metatron) en die ons allemaal naar het ons beloofde land van bevrijding brengt. Ook dit feest leert te onderscheiden, te benoemen en bevrijd te worden in gebieden die daarom vragen. De Engel van de Eeuwige is niet zo maar een vriend of prettig gezelschap, maar Bevrijder.
Lion S. Erwteman, Rosj Kehilla Beth Yeshua, Amsterdam
